Nederlandse Munt [2013] - opdracht voor het ontwerp van een euromuntreeks met de beeltenis van Koning Willem-Alexander
Voor het ontwerpen van de nieuwe muntreeks zijn door de commissie bijzondere munten 2012 en 2013* uitgenodigd: Alphons ter Avest,Sanne Beeren, Irma Boom, Da van Daalen, Martin Fenne, Hans van Houwelingen, Germaine Kruip, Erwin Olaf, Marjolein Rothman, Berend Strik, Maria Verstappen/Erwin Driessens en Viktor & Rolf.
Na een eerste bespreking en beoordeling van alle ontwerpreeksen concentreerde de commissie zich op de ontwerpen van Sanne Beeren, Hans van Houwelingen, Erwin Olaf, Marjolein Rothman en Maria Verstappen/Erwin Driessens.
De commissie kwam niet tot een sluidend advies over de uit te voeren muntreeks, maar sprak een voorkeur uit voor de ontwerpreeks van Maria Verstappen/Erwin Driessens. Het muntontwerp van Erwin Olaf is uiteindelijk gekozen.
*De commissie was als volgt samengesteld: Suzan Drummen (beeldend kunstenaar), Stani Michiels (architect en beeldend kunstenaar), Els van Odijk (directeur Rijksakademie van beeldendekunsten) en Frans Weijer (numismaat), alsmede Maarten Brouwer (muntmeester, algemeendirecteur Koninklijke Nederlandse Munt) en Eric Ligthart (voorzitter, plv. hoofd van de afdelingInstitutioneel Beleid en Integriteit van de directie Financiële Markten, ministerie van Financiën).
Uit het juryrapport: "Een inhoudelijk sterk ontwerp met een conceptueel interessant benadering van de nieuwemuntreeks. Het portret voor de munten van 2- en 1-euro spreekt de commissie aan. De twee portretten voor de andere munten worden als minder geschikt beoordeeld maar zijn binnen het totaal concept van wezenlijk belang."
Beschrijving en motivatie van het ontwerp:
'Als koning word je geboren'
‘Als koning word je geboren’, is de zin die leidend is geweest bij het nadenken over de vraag een munt te ontwerpen met de beeltenis van Koning Willem Alexander. De opdracht lijkt in mijn werk precies op zijn plek te vallen omdat het juist dat concept is dat in mijn werk altijd een grote rol heeft gespeeld. Bij het afbeelden van belangrijke personen uit de geschiedenis wilde ik telkens de manier verbeelden waarop iemand een rol krijgt toebedeeld. Kleding, attributen en houding drukken geven uitdrukking aan de rol en status van de afgebeelde en dit zette ik dan ook in bij zowel bekende historische figuren als onbekende mensen. Bekende personen beeldde ik af als mens en onbekende mensen als icoon, en het is die tweeledigheid die ik in het portret van Koning Willem-Alexander tevoorschijn heb willen brengen.
Mijn ontwerp voor de nieuwe Nederlandse euromunt bestaat uit drie beeltenissen van Koning Willem Alexander die gekoppeld zijn aan drie reeksen van munten: 1, 2, 5 cent: de koning als 9-jarig kind (1976)/ 10, 20, 50 cent: de koning op 19 jarige leeftijd (1986)/ 1 en 2 euro: de koning (nu)
De opeenvolgende muntreeksen laten de drie belangrijke stadia zien in de groei naar het koningschap, van kind, naar troonopvolger, naar koning. Zowel in leeftijd als door de manier waarop de koning is geportretteerd wordt zijn rol benadrukt: door de kleding, de stand van het hoofd en de gezichtsuitdrukking. In het eerste portret verwijzen haardracht en kleding naar de kindertijd van de koning; de jonge prins in het tweede portret is al in pak gekleed, passend bij de officiële functie die hij bekleedt nadat hij het jaar ervoor troonopvolger is geworden; de koning is en-profil afgebeeld, net als voorafgaande portretten op de Nederlandse munt, waarmee het portret op zijn plaats valt en in de traditie van de munt past. Als je de 3 verschillende munten naast elkaar legt, beweegt het hoofd zich en wordt de overgang zichtbaar van lachend kind naar een beeld van de jonge prins die verwachtingsvol vooruit blikt, naar een portret van de koning die waardigheid uitdrukt.
De groei naar het koningsschap loopt parallel aan de groei van de munt naar de munteenheid, het 1 euro muntstuk, waarop de koning is afgebeeld. Door de koning ook als kind en jonge prins af te beelden heb ik het idee willen benadrukken dat de koning niet nieuw is maar al vanaf zijn geboorte een koning in wording. Tegelijkertijd laat het zien dat de koning zowel symbool als mens is: de afbeelding van het kind en de jonge man legt de menselijke kant bloot die onlosmakelijk verbonden is met het koningsschap.
Het kindportret op de eerste serie munten vormt tevens een verwijzing naar de overgrootmoeder van koning Willem-Alexander, Koningin Wilhelmina die in 1890 als 10-jarig meisje koningin werd en als kind op munten uit die tijd staat afgebeeld (zie afbeelding).
De portretten zijn, net als de voorgaande munt, van Koningin Beatrix, opgebouwd uit vlakken ipv lijnen en nodigen, door hun mate van abstractie, uit om de leegtes in het beeld zelf in te vullen. Het portret op de munt is teruggebracht tot slechts enkele opliggende vlakken. De portretten zijn hierdoor zowel herkenbaar als iconografisch, als drager van een symbolische waarde: de afbeelding van een monarch.
Net als door de keuze voor de opeenvolging in leeftijd, wordt hiermee zowel mens als symbool, zijn rol, zichtbaar gemaakt.
Marjolein Rothman, juni 2013
